مدیریت دانش، مفاهیم و زیرساخت‌ها

کتاب مدیریت دانش، به مفاهیم و زیرساخت‌ها، با زبانی ساده و در عین حال مستند و مباحث پایه و بنیانی مدیریت دانش می‌پردازد و به مواردی چون مفهوم مدیریت اطلاعات و دانش، مقایسه‌ی مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش، مراحل مدیریت دانش و... اشاره دارد.

مدیریت دانش مفهومی است که با توجه به تاکید برنامه چهارم توسعه کشور بر توسعه مبتنی بر دانایی و اقتصاد دانش محور اهمیت بیشتری یافته است. با وجود توجه روزافزون به مدیریت دانش و مفاهیم مربوطه، تولید دانش بومی در این زمینه خیلی رضایت‌بخش نیست. بیشتر متون موجود ترجمه منابع انگلیسی است که برای پژوهشگران مبتدی به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و ملی چندان مفید نیستند. چنین نقیصه‌ای انجام پژوهش‌های عمقی برای شناسایی ابعاد مختلف مدیریت دانش در مجموعه‌های سازمانی را با مشکل مواجه می‌سازد. مولف با درک این نقص بر آن شد تا اندوخته‌های خود را در قالب کتاب حاضر به علاقمندان و محققان محترم ارائه نماید.

امروزه دانش یک سرمایه تلقی می‌شود. سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) بر اقتصاد دانش‌محور و نقش دانش در پیشرفت‌های اقتصادی در هزاره سوم تاکید کرده است. در گزارش توسعه جهانی که در سال 1998 توسط بانک جهانی منتشر شد، آمده ‌است: "در کشورهای پیشرو اقتصاد جهانی, اهمیت دانش [به عنوان یک منبع] در مقایسه با سایر منابع چنان افزایش یافته است که به‌ عنوان مهم‌ترین عامل تعیین کنندۀ‌ استاندارد زندگی درآمده ‌است". بانک جهانی در سال 2002 بار دیگر بر اهمیت دارایی‌های دانشی ملت‌ها تاکید کرد و دارایی دانشی را به‌عنوان راهی برای مشارکت کشورهای در حال توسعه در انقلاب دانشی به شمار آورد که در کاهش فاصله بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته نقش تعیین کننده‌ای می‌تواند ایفا کند.

دولت جمهوری اسلامی ایران نیز توسعه مبتنی بر دانایی (دانش - محور) را یکی از محورهای اساسی برنامه چهارم توسعه کشور قرار داده ‌است. بخش اول قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز به "رشد اقتصاد ملی دانایی‌ محور" و بخش چهارم به "توسعه مبتنی بر دانایی" اختصاص یافته است. در همه موارد فوق "دانش" عنصری اساسی است که در هزاره سوم به ‌عنوان ابزاری برای حذف یا حداقل کاهش فاصله بین کشورهای پیشرفته و در حال توسعه مورد توجه سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های ملی قرار گرفته است. برای دستیابی به توسعه مبتنی بر دانایی، مدیریت ‌دانش یک رکن اساسی است. چنانچه دانش به صورت اصولی مدیریت نشود و دانش فردی به دانش جمعی تبدیل نگردد نمی‌توان آن را به‌عنوان رکن توسعه قلمداد کرد. به همین دلیل است که مدیریت دانش برای دولتمردان و دست اندرکاران مدیریت و برنامه‌ریزی توسعه در سطح ملی و بین‌المللی ضروری تلقی می‌شود.

یکی از ملزومات مدیریت دانش، شناسایی و فراهم آوردن زیرساخت‌های آن است. در غیر این صورت مدیریت دانش نمی‌تواند محور توسعه و اقتصاد ملی قلمداد شود. شناسایی زیرساخت‌ها نیازمند مطالعه‌ای بنیادی است. تحقیقی جدی درباره بنیان‌های نظری و چارچوب‌های مدیریت دانش در ایران نشده است. فقدان بنیان‌های نظری می‌تواند مشکلات فراوانی را برای پژوهشگران این عرصه به وجود آورد. مبانی فکری و نظری مدیریت دانش و ابعاد مختلف زیرساختی آن در سازمان‌ها از مباحث مهم این اثر است.

در بخشی از کتاب مدیریت دانش می‌خوانیم:

اساس یا بنیان‌های لازم برای ایجاد یک نظام، سازمان یا سازه را زیرساخت می‌گویند. شورای سردفتران اطلاعات (2001) سه عنصر افراد، فرایندها، و فناوری را به عنوان عوامل زیرساختی مدیریت دانش در بخش دولتی می‌داند. این‌ها سه عنصر اساسی یک محیط سازمانی نیز محسوب می‌شود. شرما و ویکراماسینگه (2002) نیز چهار عامل زیرساختی‌ برای مدیریت دانش را شناسایی کردند که عبارتند از: زیر ساخت‌های لازم برای همکاری، زیرساخت‌های لازم برای شکل‌دهی حافظۀ سازمانی، زیرساخت‌های منابع انسانی و شبکه دانش. سازمان توسعه و همکاری‌ اقتصادی (2003) سه گروه از عوامل زیرساختی را ذکر کرده است که عبارتند از: آرایش سازمانی، نیروی انسانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات. با مرور تعاریف عوامل زیرساختی مدیریت دانش نشان می‌دهد که "منابع انسانی"، "فرایندها" و "فناوری"، مهم‌ترین زیرساخت‌های مورد نیاز تلقی می‌شوند.

در مدیریت ‌دانش بر منابع انسانی و فرهنگ سازمانی تاکید می‌شود تا ‌اشتراک‌گذاری و بکارگیری دانش برانگیخته و پرورش داده شود. به همین دلیل آرایش و فرهنگ سازمانی مناسب شکل گرفته و تحرک و آموزش کارکنان مورد توجه قرار می‌گیرد؛ بر فرایندها و روش‌ها در مدیریت دانش تاکید می‌شود تا مدیریت ‌دانش در استراتژی‌های سازمانی اولویت داده شود و دانش سازمانی مکان‌یابی، سازماندهی و به اشتراک گذاشته شود و بودجه مورد نیاز این فعالیت‌ها نیز تامین گردد؛ در مدیریت دانش بر فناوری تاکید می‌شود تا دانش ذخیره و دسترس‌ پذیر شود و این امکان فراهم شود که افراد بدون این که در کنار هم باشند با همدیگر همکاری کنند.
فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فصل 1: مفهوم مدیریت اطلاعات و دانش
1-1. مقدمه
1-2. دانش چیست؟
1-3. مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش
1-4. مراحل مدیریت دانش
فصل 2: مبانی نظری مدیریت دانش
2-1. مقدمه
2-2. نظریه شرکت
2-3. نظریه تعادلات سه جزئی
2-4. نظریۀ تولید و تبدیل دانش سازمانی
2-5. نظریه سازمان یادگیرنده
2-6. نتیجه‌گیری
فصل 3: زیرساخت‌ها مدیریت دانش
3-1. مقدمه
3-2. فرایندها
3-3. فن‌آوری
3-4. نتایج کلی
فصل 4: مرور پیشینه‌های مربوط به مدیریت دانش
4-1. مقدمه
فصل 5: مدل مطالعه زیرساخت‌های مدیریت دانش
5-1. مقدمه
5-2. معرفی مدل
منابع و مآخذ
منابع فارسی
منابع لاتین
نمایه
فهرست انتشارات کتابدار